در صورت آشنایی تیم مدیریت بحران خوزستان با الفبای کاری که به عهده گرفته، بایستی می دانست به هنگام برنامه ریزی برای بحران، لازم است، بدترین وضعیت‌ها را در نظر بگیرد و برای آن برنامه‌ریزی کند، سپس روش‌هایی را برای اداره و حل آن بیابد. بنابر همین تعریف، تیم مدیریت بحران خوزستان چه اقدامات ضروری برای کنترل وضعیت انجام داد؟
سیل در رفیع که اواسط بهمن ماه ۱۳۹۷ روی داد و همچنین هشدارهای کارشناسان درباره وقوع سیل با گستردگی بیشتر در سال ۱۳۹۸، این آگاهی را به مدیریت بحران خوزستان داد که سیلی گسترده در پیش است. این آگاهی داشتن، امتیازی بود که ارگانهای مسئول کنترل بحران، از آن بهره مند شدند تا بتوانند خود را برای مواجه با این پدیده آماده کنند، اما پس از وقوع سیل، ابراز نارضایتی های مردمی که انعکاس چندانی در رسانه های رسمی نداشت و تنها شبکه های مجازی در این زمینه اطلاع رسانی می کردند، نشان از عدم بهره مندی از این امتیاز بود.
در یک تعریف ساده، مدیریت بحران؛ فرایندی است برای پیشگیری از بحران و یا به حداقل رساندن اثرهای آن. در صورت آشنایی تیم مدیریت بحران خوزستان با الفبای کاری که به عهده گرفته، بایستی می دانست به هنگام برنامه ریزی برای بحران، لازم است، بدترین وضعیت‌ها را در نظر بگیرد و برای آن برنامه‌ریزی کند، سپس روش‌هایی را برای اداره و حل آن بیابد. بنابر همین تعریف، تیم مدیریت بحران خوزستان، چه اقدامات ضروری برای کنترل وضعیت انجام داد؟
به عنوان مثال، با صدور دستور تخلیه به مردم، چه تمهیداتی اندیشیده شده بود تا واگن قطارها، جنگل ها، تپه ها و بیابان ها، تبدیل به محل اسکان مردم نشود؟
استاندار خوزستان برای نگه داشتن سیل بندها از جوانان محلی کمک خواست. سیل بندهایی که حتی ابزار ابتدایی آنها مانند گونی و بیل توسط خود مردم تهیه شد.
کیامرث حاجی زاده، مدیر کل مدیریت بحران خوزستان، از اسکان حدود ۳۰ هزار نفر در ۴۷ اردوگاه اسکان اضطراری و رفع نیازهای آنها خبر داد در حالی که مسعود عالمی نیسی، عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره تعداد آواره ها به ایرنا گفت: «در حال حاضر، بر اساس اطلاعات میدانی ما، ۴۰۰ تا ۵۰۰ هزار نفر بر اثر سیل آواره شده اند. برخی از آنها چادر و پتوی کافی در دسترس ندارند. برخی نیز به تپه‌ها پناه برده و توسط آب محاصره شده اند. به گفته عالمی، جمعیت زیادی از سیل زدگان از امکانات اولیه محروم هستند و با وجود تلاش مسئولان، امکانات موجود کفاف جمعیت آسیب دیده را نمی‌دهد.»
وی توضیح داد که مسئله دیگر، کمبود مواد غذایی است؛ «طوری که در برخی مناطق، غذا در حد نان و خرما نیز با کمبود روبروست و اگرچه در این مناطق، مردم محلی، پای کار آمده‌اند تا کمبود‌ها را تا حد امکان کاهش دهند، اما وضعیت فاجعه بار است.»
مدیر کل مدیریت بحران خوزستان همچنین بیان کرد که مسئولیت ستاد بحران در شرایط بحرانی همچون بروز سیل تنها مدیریت اوضاع است اما در این چند وقت اخیر این ستاد فعالیت اجرایی نیز انجام می داد.
وی در حالی از فعالیت اجرایی بخش تحت کنترلش سخن گفت که ویدیوهای بسیاری در فضای مجازی بحرانی بودن اوضاع را نشان می دهد؛ مردی که فریاد می زند، خواهرش در اوج بی پناهی زیر درخت می خوابد و هیچکس به او چادر امدادی نداده. کودکی که داروی خاص مصرف می کند و برای خرید آن استمداد می طلبد، نبود پمادهای ضد نیش حشره که امدادرسانان از مردم می خواهند آنها را تهیه و ارسال کنند، این در حالی است که امدادرسانان مردمی بدون اینکه وظیفه ای داشته باشند، در مناطق سیل زده حضور فعالی دارند تا عدم حضور ارگان های مسئول را جبران کنند.
نکته مهم دیگر اینکه، نه تنها چادر امدادی به اندازه کافی و به طور مناسب بین سیل زدگان توزیع نشد، بلکه به فرض کافی بودن آن، باز هم نمی توانست کارگشا باشد، به دلیل اینکه وزش باد شدید که جزئی از طبیعت خوزستان است، آن را از جا درمی آورد، برای همین، نگه داشتن و ماندن در آن، اهالی را با مشکل مواجه می کند و کاربری مناسبی ندارد.
مدیریت بحران، بر عملکرد ارگان هایی که قرار بود، سلامت و بهداشت سیل زدگان را تامین کنند چه نظارتی کرد؟ با چنین شرایطی که مردم آواره شده، حتی از داشتن سرویس های بهداشتی نیز محروم هستند، چه برنامه ریزی برای این مسائل شده بود؟
در روزهای اول وقوع سیل، نه تنها غذا بین مردم آسیب دیده توسط ارگانهای دولتی، توزیع نشد، بلکه غذاهای گرمی که مردم با هزینه های خود تهیه می کردند، به دلیل کمبود قایق به عنوان تنها ابزار که می شد با آن تردد کرد در آستانه فاسد شدن قرار می گرفتند.
همه این مسائل، در حالی اتفاق افتاد که به نظر می آید دو مرحله مهم در مدیریت بحران که شامل آمادگی و مقابله با بحران است، در برنامه ریزی های استانداری خوزستان هیچ جایگاهی نداشتند. آمادگی برای بحران که شامل جمع‌آوری اطلاعات، آموزش، پژوهش، برنامه‌ریزی، ایجاد ساختارهای مدیریتی، تأمین منابع، تمرین و مانور است و مقابله با بحران که شامل؛ امداد، نجات، بهداشت، درمان، تأمین امنیت، ترابری، ارتباطات و هشدار است، حلقه های گمشده در برنامه ریز های استانداری، در مواجه با سیل پیش آمده، بودند.
وقتی ۸۰ درصد درآمد کشور، تنها از استان خوزستان تامین می شود، مردم این استان انتظار دارند در مواقع بحرانی، امکانات مناسبی در اختیار آنها قرار بگیرد
در همین رابطه، یدالله مهرعلیزاده، قائم مقام معاونت هماهنگی امور اقتصادی و توسعه منابع استانداری خوزستان، درباره درآمدی که کشور از این استان به دست می آورد و لزوم التفات مناسب به آن، گفت: «حدود ۸۰ درصد درآمد ایران از خوزستان تامین می‌شود و هر گونه اتفاق و رویداد ناگواری در استان خوزستان، می‌تواند کل درآمدهای اقتصاد ایران را تحت الشعاع قرار دهد و از ۴۲۵ هزار میلیاردی که بودجه سالیانه و سنواتی سال ۹۷ ایران را تشکیل می‌دهد، نزدیک ۱۴۰ هزار میلیارد آن از نفت است، اگر این استان دچار تنش یا تشنجی شود طبیعتاً روی درآمد نیز اثر خود را می‌گذارد، بنابراین خوزستان برای دولت یک موقعیت خاص و استراتژیک است.»
اما نهایت اقدامی که برای مردم انجام شد، ارسال پیام هایی بود که محتوای آنها، بیش از آن که کارساز باشد، سبب افزایش استرس و سردرگمی شهروندان شد.
