مرتضی آژند: در کنار اخبار خوشایند پیش‌بینی تولید ۷۰۰ هزار تن شکر سفید و محصولات جانبی مثل خوراک دام از نیشکر، خمیرمایه، ام.دی.اف. کاغذ، نئوپان و الکل در شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی که گفته می‌شود سود فروش و صادرات الکل طبی حتی بیشتر از تولید شکر است، اخبار دیگری نیز از این شرکت مانند پرورش گاومیش، کشت چغندر قند، گندم، جو کلزا، انگور و … در کنار تولید شکر به گوش می‌رسد که می‌توان تحت عنوان “ظرفیت‌های شیرین نیشکری” و ” ظرفیت‌های شیرین” نوپای غیر نیشکری از آنها نام برد.
این ظرفیت‌های شیرین نیشکری که تولید، اشتغال و رونق محلی را به ارمغان آورده چالش‌هایی را نیز در دل خود دارد که مهم‌ترین آن مساله تامین آب است. با توجه به این مساله که خشکسالی‌های سالیان اخیر و کاهش ذخایر آبی به صورت جدی خود را نمایان کرده و زنگ خطر برای بخش کشاورزی به عنوان بخش پرمصرف آب به صدا درآمده و از لزوم تغییر الگوی کشت سازگار با شرایط آبی جدید سخن گفته می‌شود، شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی برای این رفع این چالش مهم چه استراتژی در پیش خواهد گرفت؟
هشت شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی در خوزستان با حدود ۱۲۰ هزار هکتار زمین قابل کشت که تا ۷۵ هزار هکتار آن به زیرکشت می‌رود یکی از کشت‌های پرمصرف آب در استان است که حیات و پایداری آن را کاهش ذخایر آبی پشت سدها حتما با چالش مواجه خواهد کرد. چالشی که علی‌رغم آنکه تولید شکر و صنایع جانبی آن مانند الکل را با مشکل روبه‌رو می‌کند، ممکن است بزرگترین بحران کارگری را نیز در میان حدود ۲۶ هزار نیروی کاری که در این صنعت به صورت مستقیم مشغول فعالیت هستند، رقم بزند.
سوال روشن این است، آیا با ادامه خشکسالی‌هایی که گریبانگیر کشور در سالیان اخیر شده، شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی طرح و برنامه‌ای مبتنی بر علم و واقعیت‌های پیش‌رو برای سازگاری خود با وضع موجود در دست مطالعه و تحقیقات دارد و آیا با جدی‌تر شدن کاهش ذخایر آبی و آورد رودخانه‌هایی که مزارع نیشکر از آن تغذیه می‌شوند، این صنعت می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد یا کاهش ذخایر آبی، به مرور گرد فراموشی بر مزارع سبز نیشکر خواهد پاشید.
پژوهش‌های تحقیقاتی مسلماً جواب دقیق‌تری به این سوال‌ها خواهد داد اما به نظر می‌رسد یک راه‌حل این است که کاهش مصرف آب و استفاده مجدد از پساب و بازچرخانی آب در دستور تصمیم‌گیران این شرکت قرار گیرد و از تکنولوژی روز و فناوری و تجهیزاتی که این مساله را امکان می‌دهند استفاده شود. مانند گسترش وسیع همین سیستم‌های آبیاری قطره‌ای که به صورت پایلوت و آزمایشی در برخی از مزارع نیشکر مورد استفاده قرار گرفته است.
راه‌حل دیگر که در حاضر هم می‌توان از آن استفاده و بازخورد آن را گرفت نگاهی جدی‌تر به دیگر “ظرفیت‌های شیرین” غیر نیشکری در کشت محصولات کم آب‌بر جایگزین است مانند همین راه‌اندازی گلخانه‌ها، کشت چغندر قند، انگور یا کشت‌های آیشی گندم، جو و کلزا که علاوه بر افزایش غنای خاک، کشور را در مسیر خودکفایی در این محصولات قرار می‌دهند. البته که کشت‌های دو منظوره نیازمند کارخانه‌ها و صنایع جانبی دو منظوره هم هست تا از خام فروشی محصولات جلوگیری و با تکمیل زنجیره تولید به ایجاد ارزش افزوده ختم شود.
آنچه مسلم است شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی چه به لحاظ زمین‌های حاصلخیز در اختیار و چه به لحاظ کارخانه و صنایع جانبی و مهم‌تر نیروی انسانی ماهر، ظرفیت‌های شیرین بزرگی در اختیار دارد که می‌تواند با راه‌اندازی صنایع پایین دست و تکمیلی شیرینی آن را چند برابر کند. لازمه این مهم اما سازگاری خود با شرایط آبی موجود در کشور است بدین‌گونه که هم باید به فکر کاهش مصرف و بهینه مصرف کردن آب در مزارع نیشکر باشد و هم با کشت‌های مکمل و تغییر الگوی کشت و تنوع بخشی به سبد تولیدی خود، افق جدیدی را برای خود تعریف کند. افق جدیدی که در آن راه‌حلی هم برای کاهش آلودگی‌های فعلی نیشکر پیش‌بینی شده باشد.
