نوسان قیمت ارز و طلا محاسبه‌ی مردم را به‌هم زد

روزنامه اعتماد: سال گذشته و در همین ایام، اولین هشدارهای مسوولان نهادهای حمایتی -کمیته امداد و سازمان بهزیستی- کشور درباره افزایش مراجعات افراد نیازمند منتشر شد. مسوولان نهادهای حمایتی می‌گفتند که به دنبال نوسانات اقتصادی در بازار ارز و طلا و افزایش نرخ تورم و گرانی قیمت کالاهای اساسی با مراجعات رو به افزایش مردمی مواجه شده‌اند که واجد شرایط پذیرش مددجویی نیستند اما در حدی از ناتوانی تامین معاش و زندگی خود و خانواده‌شان قرار دارند که اگر کمک‌های فوری دریافت نکنند، حتما دچار آسیب‌های جدی‌تر خواهند شد.

به دنبال این هشدارها در توافق رییس وقت کمیته امداد با وزیر تعاون قرار شد فصل جدیدی برای پذیرش اقشار نیازمند تعریف شود و آن تعداد از مراجعان کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور که به دلیل نوسانات اقتصادی، گرفتار بیکاری و از دست دادن منابع درآمدی شده‌اند، به مدت ۶ ماه از «حمایت‌های موقت» برخوردار شده و هزینه خدمات برای این مراجعان هم از اعتبارات موضوع تبصره ۱۴ (ویژه رفع فقر مطلق با موجودی ۷ هزار میلیارد تومان) تامین شود.

کمیته امداد تا پایان سال ۹۷، ۵۵۰ هزار خانواده نیازمند مشمول تبصره ۱۴ پذیرش کرد اما از آنجا که این مراجعات در سال ۹۸ هم ادامه یافت، اعتبارات تبصره ۱۴ هم در سال جاری به ۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان افزایش پیدا کرد و رییس‌جمهوری به مسوولان نهادهای حمایتی تکلیف کرد که سقف پذیرش و حمایت‌های موقت برداشته شده و تمام نیازمندان تحت پوشش قرار بگیرند.

در این میان البته وقوع سیل روزهای پایانی اسفند ۹۷، محاسبات دولت را برهم زد و حالا، غیر از همان نیازمندان حمایت موقت، سیل‌زدگانی که به دلیل از دست دادن کاشانه و سرمایه باید تا زمان خودکفایی تحت حمایت‌های مستمر نهادهای حمایتی قرار بگیرند هم به فهرست تکالیف این نهادها اضافه شده‌اند. علیرضا عسگریان، معاون توسعه مشارکت‌های مردمی کمیته امداد در گفت‌وگو با «اعتماد» از روند پذیرش‌های موقت سال ۹۷ در این نهاد حمایتی می‌گوید.

از سال گذشته به دلیل نابسامانی اقتصادی ناشی از افزایش قیمت ارز و طلا، دولت و مجلس با اجرای تبصره ۱۴ (رفع فقر مطلق) به نهادهای حمایتی – کمیته امداد و سازمان بهزیستی کشور- اجازه دادند افراد فاقد شرایط مددجویی که دچار مشکلات شدید اقتصادی بودند، تحت حمایت موقت و ۶ ماهه قرار بگیرند. از آخرین وضعیت پذیرش این افراد در کمیته امداد بگویید.

سال ۹۷، ۵۵۰ هزار خانواده غیر مددجوی مشمول تبصره ۱۴ پذیرش شدند و هنوز فضای پذیرش برای این افراد باز است. امسال هم بابت همین موضوع، سهمیه پذیرش به استان‌ها اعلام شده و البته استان‌های درگیر سیل لرستان، خوزستان و گلستان، نسبت به باقی استان‌ها سهمیه بالاتری دارند. چنان که سهمیه سایر استان‌ها برای پذیرش و حمایت موقت غیرمددجویان، ۲۰ هزار الی ۴۵ هزار خانوار بوده اما در استان‌های گلستان، خوزستان و لرستان که بیشترین خسارت را از سیل دیدند تا ۱۵۰ هزار خانوار تحت حمایت موقت قرار خواهند گرفت.

این پذیرش، علاوه بر پذیرش پشت نوبتی‌های کمیته امداد خواهد بود؟

بله و مربوط به همان توافق با دولت است و امیدواریم شرایط اقتصادی به گونه‌ای پیش برود که ناچار به افزایش سهمیه استان‌ها نباشیم. البته دولت قول داده که در صورت افزایش پذیرش‌ها، مثل سال گذشته کمک کند. سال ۹۷ خانواده‌های محترمی بر اثر شرایط اقتصادی دچار مشکلات جدی شدند و تمام تلاش ما این بود که ضمن حفظ کرامت این خانواده‌ها، کمک کنیم این دوره گذار را با کمک دولت و کمیته امداد طی کنند.

یعنی پذیرش‌های موقت سال ۹۷، هنوز از پوشش حمایت شما خارج نشده‌اند؟

خیر؛ امروز، حدود دو میلیون و ۱۰۰ هزار خانواده (با جمعیت حدود ۷ میلیون نفر) تحت پوشش حمایت دائم و موقت کمیته امداد هستند که از این تعداد خانوار، ۵۵۰ هزار خانواده در نیمه دوم سال ۹۷ پذیرش موقت شدند و به ازای این تعداد پذیرش، فقط ۱۳۰ هزار خانوار به دلیل خودکفایی از پوشش امداد خارج شدند که البته این تعداد خانوار از مددجویان ثابت بودند اما پذیرش‌های موقت به دلیل نابسامانی‌های اقتصادی سال ۹۷، همچنان تحت پوشش امداد هستند.

بنا بر تاکید قوانین پنج ساله توسعه باید هر ساله ۱۰ درصد از مددجویان شما خودکفا شده و از پوشش حمایتی خارج شوند.

تاکید قانون این است که هر ساله ۱۰ الی ۱۵ درصد خودکفایی داشته باشیم. البته غیر از خودکفایی، موارد فوت هم از فهرست ما حذف می‌شوند. سال گذشته هم ۱۳۰ هزار خانواده از فهرست ما حذف شدند اما در عوض، ۵۵۰ هزار خانوار به دلیل شرایط اقتصادی به جمعیت تحت‌پوشش امداد اضافه شد. البته دولت به ما ۶۰۰ هزار سهمیه با بعد دو و نیم نفر داده بود اما بعد خانوارهای مراجعه کننده باعث شد ۵۵۰ هزار خانوار پذیرش شده با همان تعداد سهمیه اعلام شده از سوی دولت برابری کند.

یعنی نابسامانی‌های اقتصادی باعث شد که حدود ۴ برابر موارد قطع حمایت در یک مدت بسیار کوتاه، پذیرش جدید داشته باشید. پارسال چه مدت طول کشید تا سقف پذیرش مشمول تبصره ۱۴ پر شود؟

۵۵۰ هزار خانواده، در طول سال ۹۷ پذیرش شدند اما بیشترین پذیرش، در نیمه دوم و به خصوص، ماه‌های آخر سال اتفاق افتاد. در واقع از اواخر اردیبهشت ۹۷، مراجعات به تدریج شروع شد و از آخر تابستان که به دنبال افزایش قیمت ارز و طلا و گرانی‌ها، یکباره فضای اقتصادی در هم پیچید، مراجعات کمیته امداد هم رو به افزایش رفت تا اینکه در نیمه دوم سال، به اوج رسید. در واقع در نیمه دوم سال، گرانی‌ها باعث شد که بسیاری از خانواده‌ها توان تامین هزینه‌های زندگی را از دست بدهند و ناچار به مراجعه به نهادهای حمایتی باشند که اوج مراجعات هم به کمیته امداد بود.

گفته می‌شد که در همان موعد اوج مراجعات، دفاتر مددکاری کمیته امداد به طور شبانه‌روزی کار می‌کردند تا صف مراجعان را ثبت‌نام کنند.

در این مدت، حتی سبک و سیاق مراجعه به کمیته امداد تغییر کرد. واقعیت این است که ما آمادگی چنین شرایطی را نداشتیم. در این مدت زمان کوتاه، هم اقشار مراجعه‌کننده تغییر کردند هم حجم کار افزایش چند‌برابری داشت. ما در نیمه دوم سال ۹۷ خانواده‌های محترمی را در فهرست حمایت‌های موقت ثبت نام کردیم که پیش از این شرایط اقتصادی به هیچ ‌وجه نیازمند محسوب نمی‌شدند.

از مصداق‌هایی بگویید که تا پیش از نابسامانی‌های اقتصادی، شرایط مددجویی در کمیته امداد نداشتند اما حالا نیازمند خدمات کمیته امداد بودند.

به طور مشخص، مراجعات قشر متوسط چندان بالا نبود و بیشتر مراجعان از اقشار پایین جامعه بودند؛ کارگران، شاغلان کارگاه‌های بسیار کوچک، افرادی که مشاغل خرد داشتند و روستاییانی که خرج و دخل‌شان همخوانی نداشت. اغلب پذیرش‌های ما از این جمع ۵۵۰ هزار خانوار، خانواده‌هایی بودند که تا پیش از این شرایط اقتصادی، خرج و دخل‌شان برابری می‌کرد یا حداقل، نزدیک به هم بود اما با مشکلاتی که به دنبال افزایش قیمت ارز و طلا پیش آمد، این خانواده‌ها در تامین حداقل‌های اولیه زندگی هم با مشکل مواجه شدند و البته مراجعات این قشر هم در حدی بدون هیاهو بود که جامعه عمومی، تا زمانی که ما اعلام نکردیم از این مراجعات مطلع نشد.

البته روستاییان، در زمره اقشار خودکفا محسوب می‌شوند ولی شما می‌گویید که از روستاییان هم مراجعه برای دریافت حمایت موقت داشته‌اید.

عمده مراجعات ما از ابتدای تابستان تا پایان ۹۷، اقشاری بودند که حقوق ثابت نداشتند؛ کارگران ساختمانی، شاغلان کارهای روزمزد، خانواده‌هایی که تولید کننده محصولات خرد و روزمره بودند اما حالا توان خرید مواد اولیه را هم از دست داده بودند. مشکلاتی که برای این قشر ایجاد شد مجموعه اتفاقات متاثر از افزایش قیمت ارز و طلا بود یعنی شرایط بازار ارز و طلا، بر اجاره‌خانه‌ها هم تاثیر گذاشت و تعادل دخل و خرج را بر هم زد و بنابراین کارگری که تا دیروز، می‌توانست با چند روز بیکاری و چند روز کار، زندگی خود را اداره کند، حالا دیگر قادر به تامین حداقل‌ها هم نبود و چاره‌ای جز مراجعه به نهادهای حمایتی نداشت و البته تکلیف نظام و حکومت و دستگاه‌های حمایتی هم حمایت از این قشر است.

بیشترین پذیرش حمایت‌های موقت در شهرها بود یا در روستاها؟

قطعا در شهرها بیشتر بود؛ البته شرایط اقتصادی، برای همه اقشار ضربه سنگینی بود اما مراجعات ما در شهرها بیشتر بود و تحلیل من این است که ضربه تورم و گرانی‌ها در شهر بیشتر است چون اجاره‌بها و خدمات عمومی و حتی قیمت کالاهای اساسی در شهرها افزایش بیشتری دارد. موج اول گرانی و تورم هم معمولا در شهرهای بزرگ آغاز می‌شود و به سمت شهرهای کوچک می‌رود و در نهایت، بدنه عمومی کشور را در برمی‌گیرد.

سال ۹۷، دولت برای اجرای تبصره ۱۴، ۷ هزار میلیارد تومان اعتبار اختصاص داد. ابتدای امسال و به دنبال رایزنی رییس وقت کمیته امداد (سید پرویز فتاح) با معاون اول رییس‌جمهوری و رییس‌جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه، این رقم به ۸ هزار و ۴۰۰ میلیارد تومان افزایش یافت. البته امسال وقوع سیل و خسارات هنگفت در استان‌های خوزستان و لرستان و گلستان هم از اتفاقات پیش‌بینی نشده بود که حتما در افزایش مراجعات نهادهای حمایتی تاثیر خواهد داشت.

وقوع سیل تا چه حد محاسبات شما را بر هم زد؟

ما باید با تخمین پیش برویم؛ ساخت و تعمیر ۲۵ هزار مسکن را در مناطق شهری و روستایی سیل‌زده خوزستان و گلستان و لرستان تقبل کردیم و امیدواریم این عدد افزایش نداشته باشد. آثار و تبعات و فراگیری سیل ۹۸ بسیار عظیم بود. ۲۴ استان درگیر سیل شدند و اغلب سیل‌زدگان هم از قشر محروم بودند چون اغلب ساکنان حاشیه رودخانه‌ها، محرومان هستند.

شما هم به مناطق سیل‌زده رفتید؟

من روز چهارم فروردین در منطقه سیل‌زده بودم. پیش از آن هم در جلسات ستاد بحران حضور داشتیم اما واقعا توقع چنین شرایطی را نداشتیم. البته اعضای ستاد، نگران ادامه بارش‌ها به خصوص در مناطق زاگرس بودند چون همان زمان، آق‌قلا را آب گرفته بود و سیلاب به سمت جنوب کشور می‌آمد ولی در همان زمان، رشته‌کوه‌های زاگرس هم گرفتار بارندگی‌های بسیار‌ شدید بود و به همین دلیل، خسارات استان لرستان، از باقی استان‌های شمالی هم بیشتر بود. بارش در استان‌های لرستان و خوزستان و گلستان، واقعا بی‌سابقه بود. رگبار که می‌زند ۳ تا ۵ دقیقه طول می‌کشد اما در لرستان، رگبار دو ساعت طول کشید. من به چشم خودم دیدم که حوضه آبریز، عربده می‌کشید و حرکت می‌کرد. بعد از آنکه این حجم غیرقابل باور سیلاب، به سد خوزستان ریخت، اولین خبری که به ما رسید این بود که جاده‌ها بر اثر جاری شدن سیلاب و حرکت سنگ‌های ۱۰ تنی و ۱۰۰ تنی قطع شده است. جاده‌های کوهستانی حد فاصل «معمولان» و «پل دختر»، بر اثر وقوع سیلاب محو شده بود. جاده تخریب نشده بود، اصلا جاده‌ای نمانده بود! در اقدامات اولیه همه دستگاه‌ها و از جمله کمیته امداد، حضور پیدا کردند و تمام مرخصی‌ها لغو شد و همه بر استان گلستان متمرکز بودند و پس از آن بر لرستان متمرکز شدیم و از بیستم فروردین هم تمام توجه‌مان را به سمت خوزستان بردیم و هنوز هم در این استان فعال هستیم و کار اصلی ما این خواهد بود که پس از فروکش کردن سیل در هر سه استان، علاوه بر مددجویان خودمان، افرادی را در فهرست جدید پذیرش کنیم که به دلیل وقوع سیل مددجو شدند. کلنگ‌زنی خانه‌ها را هم از ماه رمضان شروع کردیم و هر جا سیلاب خشک شد و سازمان زمین شهری به ما اجازه داد، پی کندیم. البته بعد از وقوع سیل؛ دولت در تصمیم درستی هر گونه ساخت‌ و ساز در حریم رودخانه‌ها را ممنوع کرد و مقرر شد به ساکنان قبلی حریم‌ها زمین رایگان بدهند که بعد از هر واگذاری ما هم عملیات احداث را شروع کردیم و در نهایت، سال ۹۹ همه مددجویان ما در استان‌های سیل‌زده در خانه‌های خودشان ساکن خواهند شد.

رییس‌جمهوری، روز اول ماه رمضان که میزبان فرزندان امداد و بهزیستی بود، تاکید کرد که تمام افراد نیازمند باید تحت حمایت قرار بگیرند. این تاکید چطور باید اجرا شود؟

اجرای این تاکید نیازمند ساز و کار مشابه سال ۹۷ است‌. دولت باید از تجربه سال ۹۷ استفاده کند چنان‌که سال گذشته دستگاه‌های حمایتی وارد کار شدند. اگر وضعیت اقتصادی و رشد تورم ادامه پیدا کند و فقر تشدید شود دولت باید کار را به نهادهای حمایتی بسپرد که آنها با آمارگیری از توان عمومی هم استفاده کرده و با تشدید فقر مقابله کنند.